Wat is koffie? – Een uitgebreid overzicht

26/10/2018 Océane Bidault

Koffie. Veel Nederlanders houden ervan.

En ja, we weten allemaal wel wat koffie is, toch? Al omschrijven we het waarschijnlijk allemaal net even iets anders. Daarom voor de duidelijkheid hieronder een beknopte uitleg.

Dus, wat is koffie nou eigenlijk? Koffie is een drank die gemaakt wordt van water en koffiebonen. Dat gebeurt door de gemalen en gebrande zaden (ook wel koffiebonen genoemd) van de koffieplant te filteren met water. Het is wereldwijd een van de meest populaire dranken. Koffie bevat cafeïne; een opwekkende stof.

In dit artikel gaan we dieper in op wat koffie is. Want er valt veel over koffie te leren. Bijvoorbeeld over de smaak van koffie, waar koffie vandaan komt, de verschillende soorten koffie en nog veel meer. Daarom bieden we je een uitgebreid overzicht over koffie en wat het is. Lees er alles over!

Wat is koffie en hoe wordt het gemaakt?

Zoals uitgelegd gebruiken we koffiebonen om koffie van te maken. Die koffiebonen komen van de koffieplant. Laat je niet door de naam misleiden, want het gaat niet om echte bonen. We noemen ze enkel zo vanwege de vorm. In werkelijkheid gaat het om de zaden van de koffieplant.

De koffieboon is een volgroeid zaadje van de kers van de koffieplant. Men oogst de kersen van de koffieplant en verwijdert de buitenste laag. De zaden worden vervolgens gedroogd en geroosterd.

Het roosteren van de gedroogde koffiebonen noemen we koffiebranden. Dit proces zorgt voor het karamelliseren van de suikers, waardoor het aroma en de smaak van de boon ontstaat. Er zijn verschillende gradaties van koffiebranden; van licht gebrand tot donker gebrand.

De gebrande koffiebonen worden vervolgens gemalen of ongemalen verkocht. Je kunt ongemalen bonen zelf malen, het voordeel hiervan is dat je de aroma’s zo goed mogelijk behoudt. De versheid van gemalen koffie gaat namelijk sneller achteruit.

Ook voor het koffiemalen bestaan verschillende gradaties; van zeer fijn tot halfgrof. Afhankelijk van de maalgraad kun je er op verschillende manieren koffie mee zetten.

Wat is koffie: de koffieplant

Wat is koffie? Deze vraag valt niet goed te beantwoorden zonder het over de koffieplant (coffea) te hebben. Dat is een houtige plant die in zo’n 70 landen voorkomt. Er bestaan ruim 100 verschillende soorten koffieplanten. Daarvan worden slechts 2 soorten voor de koffiehandel gebruikt: de coffea arabica en de coffea canephora (ook wel robusta genoemd).

Coffea arabica

Arabica-koffie komt van oorsprong uit Ethiopië en werd van daaruit naar de Arabische landen verspreid. De plant is een grote struik en kan zo’n 5 meter hoog worden. De zaden in de bessen zijn rijp na 6 tot 8 maanden.

De plant groeit het beste op hoogtes boven de 800 meter, omdat de plant erg vatbaar is voor ziekteverwekkers die minder voorkomen op grotere hoogte. Bovendien geldt: hoe hoger de koffie groeit, hoe beter de kwaliteit.

Arabica-koffie heeft vooral een milde smaak.

Coffae canephora (robusta)

Robusta-koffie komt van oorsprong uit Afrika, het middelgebergte rondom de evenaar. Groeit de plant op natuurlijke wijze, dan wordt het een kleine boom. Maar voor de koffieteelt snoeit men de plant flink, waardoor de plant een struik blijft. De zaden in de bessen zijn rijp na 9 tot 11 maanden.

De plant bevat zo’n 50-70 procent meer cafeïne dan arabica-koffie. De plant is daardoor beter bestand tegen plantenziekten en groeit gemakkelijker in het laagland. Daarom zijn er voor de teelt minder bestrijdingsmiddelingen nodig. Bovendien levert deze plant een grotere oogst dan de arabica-plant. Vanwege deze redenen is de productie van robusta goedkoper dan arabica.

Robusta-koffie heeft een krachtige en bittere smaak.

Waar komt koffie vandaan?

Koffieplanten groeien het beste tussen de keerkringen rond de evenaar. Ze groeien goed op vruchtbare grond in de tropen, waar een warm klimaat heerst en er voldoende regen valt.

Koffie wordt het meeste verbouwd in Azië en Zuid-Amerika. Zo komt er veel koffie uit Brazilië, Colombia en Peru. In Azië zijn het vooral Vietnam, Indonesië en India die koffie produceren. Verder leveren Ethiopië en Mexico ook een hoop koffie. Kijk maar eens naar onderstaande top 10.

Zoals je kunt zien, produceert Brazilië verreweg de meeste koffie. In totaal meer dan de 4 opvolgende landen bij elkaar.

Een leuk feitje: de omgeving waarin koffie wordt verbouwd, heeft invloed op de smaak. Een mooi moment dus om eens dieper op de smaak van koffie in te gaan.

De smaak van koffie

Koffie kan ontzettend veel verschillende smaken hebben. Er zijn een hoop factoren die invloed op de smaak hebben. Denk maar eens aan de soort koffieboon, de manier waarop de koffieboer de koffie verzorgt, hoe de koffiebonen worden geroosterd en gemalen, én natuurlijk hoe de koffie wordt gezet.

Een andere factor die invloed op de smaak van koffie heeft, hebben we net verklapt: de omgeving (ook wel terroir genoemd). Zo beïnvloeden de soort grond, het klimaat en de hoogte de smaak van koffie.

Zo is het type grond en de kwaliteit daarvan kenmerkend voor de smaak. Want ook al zou je dezelfde soort koffie op dezelfde hoogte en in hetzelfde klimaat verbouwen, maar met een andere grond, dan krijg je toch een koffie met een heel andere smaak.

Ook het klimaat heeft veel invloed op de smaak. Zo heeft de hoeveelheid regen invloed op smaak van de koffie. En zoals eerder aangegeven is de hoogte waarop arabica-koffie groeit van invloed op de kwaliteit.

Kenmerkende smaken per land

Aangezien de omgeving waarin men de koffie verbouwt zo’n belangrijke invloed heeft op de smaak, zal het je vast niet verbazen dat koffieproducerende landen daarom typerende koffiesmaken hebben.

Zo komt uit Ethiopië vooral fruitige koffie die fris en zurig smaakt. Terwijl de koffie uit veel Latijns-Amerikaanse landen juist wijnachtige fruittonen hebben. Brazilië is een uitzondering, want die koffie smaakt neutraler, omdat de koffie daar lager groeit. De koffie uit India smaakt vaak wat kruidiger.

De invloed van water op de koffiesmaak

Je maakt koffie van koffiebonen en water. En omdat water het belangrijkste bestanddeel van koffie is, heeft ook het soort water dat je gebruikt invloed op de smaak. Zet je bijvoorbeeld dezelfde koffie met leidingwater of bronwater, dan resulteert dat in een andere smaak.

Koffiesmaak per maling en soort

We stipten eerder al even aan dat de maling en manier waarop je de koffie zet, ook invloed hebben op de smaak. Maak je bijvoorbeeld een echte espresso, dan pers je het water door een fijnere maling. Dit zorgt voor een sterkere koffie met een rijkere smaak.

Soorten koffie

Naast espresso’s bestaan er tientallen andere soorten koffie. Daarom hieronder een overzicht met een aantal van de bekendste koffiesoorten.

• Espresso

De espresso is een shot extra geconcentreerde koffie en leidt tot een sterke, bittere koffie. Traditioneel in een piepklein kopje.

• Americano

De americano bestaat uit een shot espresso waar extra heet water aan wordt toegevoegd.

• Cappuccino

De klassieke cappuccino bestaat net zoals de americano uit een shot espresso. Alleen nu wordt daar een deel melk en een deel melkschuim aan toegevoegd.

• Cafe latte

Dit is een koffie met veel melk, vergelijkbaar met de Nederlandse koffie verkeerd. Maar dan met schuim erop.

• Cafe mocha

Een koffiesoort waaraan een shot chocolademelk of -siroop wordt toegevoegd.

• Ristretto

Een ristretto is nog geconcentreerder dan een espresso. Men gebruikt namelijk dezelfde hoeveelheid gemalen bonen, maar dan met minder water. De helft om precies te zijn.

• Filterkoffie

De koffie die vaak thuis wordt gezet. Het water sijpelt door gemalen koffiebonen en een koffiefilter naar beneden.

• Irish coffee

Een koffie met whiskey, bruine suiker en verse room.

• Iced coffee

Tegenwoordig is iedere soort koffie ook in een koude versie beschikbaar: iced coffee. Ideaal als het warm weer is.

Wat is koffie: gezond of ongezond?

Na het lezen over al deze heerlijke soorten koffie vraag je je misschien af: hoe gezond is koffie nou eigenlijk? Een belangrijke vraag, waar we je graag verder over inlichten. Naar de (on)gezondheid van koffie zijn allerlei onderzoeken gedaan. De conclusie? Koffie heeft een aantal belangrijke voordelen. Zo maakt koffie je alerter, maar verkleint ook de kans op de ziekte van Alzheimer en Parkinson. Je leest er hier alles over.

Zoals je wellicht weet, bevat koffie cafeïne. Dat is een opwekkende stof, die verslavend kan zijn. Wanneer het gaat over de nadelen van koffie, refereert men vaak naar cafeïne. Ook naar cafeïne zijn allerlei onderzoeken gedaan. Cafeïne kan zowel positieve als negatieve effecten op je gezondheid hebben. Maar daar heb je vooral zelf invloed op, want bij een matige consumptie onder de juiste omstandigheden, heeft cafeïne vooral positieve effecten. Wil je daar meer over weten? Lees dan dit artikel.

Wat betekent koffie voor ons Nederlanders?

Een leuke vraag. Want wist je dat Nederlanders gemiddeld de meeste koffie ter wereld drinken? Volgens een Amerikaans onderzoek zijn we namelijk wereldkampioen koffiedrinken. Nederlanders drinken volgens Euromonitor maar liefst 2,4 koppen koffie per dag, per persoon.